انقلاب اسلامی ایران ، پدیده ی بی نظیر دوران معاصرما ، "هدیه و تحفه ای الهی و واقعیتی منحصر به فرد است " که به مهمترین مساله تحول آفرین و تعالی بخش بشریت در عصر حاضر تبدیل شده است. مهمترین تمایز این انقلاب در جوهره و صبغه ی الهی، پشتوانه مردمی ، و رهبری دینی آن است. نوع نگاه فلسفی متمایز انقلاب اسلامی را باید در نگرش هماهنگ به جهان هستی بر پایه یکتا پرستی ، نگاه سلسله مراتبی ولایی ، تلفیق دین و سیاست ، باور به آشتی ناپذیری حق و باطل، و هستی دنیا و آخرت دانست .

قابلیت نرم افزارانه و جهان گستر انقلاب اسلامی در پر کردن خلاء های فطری و معنوی بشریت ، منشاء تحولات بیشماری در عرصه های ملی و فرا ملی است . انقلاب اسلامی توانست با تاسیس نظام اسلامی علیرغم همه فراز و نشیب ها ، به دستاوردهای پر برکتی نایل آید و با عبور موفق ازمیان همه توطئه ها و تهدیدات ، الگوی بی بدیل مردم سالاری دینی را در ایران ماندگار و الهام بخش نماید .

مدیریت کارآمد ولایت فقیه و بصیرت و ایستادگی مردم ایران ، در مهار بحران ها و تهدید ها ، خصوصاً بحران های داخلی ، جنگ تحمیلی هشت ساله ، مقابله با فتنه انگیزیها فتنه گران ، مهار جریان های انحرافی ، و بلاخره تثبیت و تحکیم نظام اسلامی ، از شگفتی ها و پیچیدگی های انقلاب و نظام اسلامی درسه دهه گذشته بوده است .

 علت اصلی دشمنی و کینه توزی بی وقفه و بهت آور نظام سلطه جهانی فرو ریختن بخش هایی از سنگرهای کلیدی این نظام شیطانی و شرور توسط رشحات و تشعشعات امواج توفنده و سهمگین انقلاب اسلامی در سراسر جهان و ورود این نظام مقدس الهی در حیطه های اختصاصی نظام سلطه است که طی پنج قرن اخیر شکل گرفته و همواره حراست شده است .

بر این اساس در استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن 21 ، مهندسی آنان برای نابودی نظام جمهوری اسلامی : "در حال حاضر حکومت ایران جمهوری اسلامی است؛ اما نمی تواند به مدت طولانی هم جمهوری و هم اسلامی باقی بماند . ایران باید یا از جمهوری بودن دست بردارد و به یک حکومت واقعا قرون وسطایی تنزل یابد و یا اسلامی بودن را کنار بگذارد.نبرد برای آینده هم اینک آغاز شده اما نتیجه برای کسی روشن نیست.(برگرفته از کتاب استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن 21  )

مهمترین طراحی دشمن در براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران ، راهبرد جنگ نرم است که حوادث بعد از انتخابات 88 ، گوشه ای از پازل دشمن را در بعد سیاسی آشکار نموده که به نظر می رسد لایه اصلی و پنهان آن خصوصاً در ابعاد فرهنگی در ابعاد گسترده و پیچیده تری در حال اجراست .

در این راستا با نظر بر آموزه‌های ولایی در بازه زمانی پس از انتخابات تاکنون، راهبرد بصیرت ازعوامل مهم خنثی سازی توطئه های دشمن بوده است.در تاکیدات و تصریحات مقام معظم رهبری سلاح بصیرت ملت  عامل اصلی شکست دشمن معرفی شده است:" علت تأکیدهای مکرر من بر لزوم بصیرت در جامعه در شرایط حاضر، به این دلیل است که مردم بدانند چه اتفاقی می افتد و بتوانند صحنه‌گَردان اصلی قضایا، و عناصر خائن و بدخواه را از آحاد مردم تشخیص دهند".همچنین ایشان در دیدار خانواده‌های شهداء و جانبازان استان کردستان در مورخه 22/2/88 افزودند: «استکبار و صهیونیزم از این گونه مراکز برای فعالیت‌های کاملاً خصمانه اما اصطلاحاً نرم استفاده می‌کنند که مقابله با این توطئه هوشیاری عمومی را می طلبد. لازم است آحاد ملت بخصوص جوانان در مقابل تهاجم فرهنگی و نرم دشمن، کاملاً هوشیار و بیدار باشند.» و نیز در دیدار با مردم بوشهر در 5/4 / 88 فرمودند: "امروز دنیای اسلام و جامعه ما نیازمند بصیرت بخشی برای نیازمندان بصیرت است... دوران غبارآلود فتنه نیازمند شاخص است . شاخص همان حق، صدق و بینه ای است که در اخیار مردن قرار دارد و باید مردم را به آن ارجاع داد"

بنابراین اگر مبارزه با جنگ نرم؛ اولویت اصلی کشوردر شرایط فعلی است به نظر میرسد براساس بررسی روندهای موجود و آینده پژوهی جمهوری اسلامی ، دهه چهارم انقلاب اسلامی، عرصه تمام‌عیار ظهور و بروز اصولگرایی در مبانی نظام جمهوری اسلامی و اصلاح‌طلبی در روش‌ها و تاکتیک‌ها از یک سو و رویارویی   دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی با تهاجم مدرن جنگ نرم از سوی دیگر است. قطعاً بصیرت، قطب‌نمای شناخت دشمن و فتنه های پیچیده و نوین دشمن خواهد بود.

 اهداف تحقیق

1- بررسی  چیستی و ماهیت بصیرت

2- تحلیل چرایی و فلسفه بصیرت  

3- تبیین  چگونگی و فرآیند بصیرت

ابعاد مفهومی  

     1-  بصیرت: در فرهنگ لغت ادیبان بصیرت را با کلماتی چون :  بینش ،بینایی ، دید عمیق ، روشن بینی ، زیرکی ،هوشیاری، حجت روشن  و یقین مترادف دانسته اند.این مفهوم در اصطلاح  بـه معناى روشن بينى و روشن دلى است . و در معنای عام تر بـصـيـرت بـه مـعـنـاى فـهـم و درك عـمـيـق اسـت كـه زمـيـنـه تـشـخـيـص حـق از بـاطـل و انـتـخاب راه درست از نادرست را براى انسان فراهم مى كند.

2-    بینش :  شم و قوه‌اي است كه  انسانهای تحليل‌گر را در درك و فهم پديده‌هاي سياسي اجتماعی، آنگونه كه هست ياري مي‌دهد. بينش سياسي را می توان با بصیرت سیاسی یکی دانست.

3-     هدایت :   در لغت به معناي دلالت و راهنمايي، توأم با لطف و دقت است. وآن را به دو شعبه  ارائه طريق و ايصال به مطلوب تقسيم كرده‌اند.

4-     فتنه : در هم آمیختن حق و باطل است . به عبارت دیگر پدیده های سیاسی اجتماعی است که جامعه را دچار تلاطم نموده ، و در عین حال ، حالت حق به جانب و فریب کارانه دارد. به عبارت دیگر ، فتنه ترفندی سیاسی – اجتماعی است که از آمیزش حق و باطل و پنهان نمودن باطل در پوسته حق با هدف اغفال و فریفتن مردم و برای رسیدن به مقاصدی شوم طرح ریزی می شود.

5-      جنگ نرم: مجموعه اقدامات خصومت‌آمیز، تعمدی و برنامه‌ریزی شده‌ای است که موجب دگرگونی در هویت فرهنگی، «ارزش‌ها و نگرش‌‌‌های پایه و بنیادین» والقای ناکارآمدی مدل سیاسی مورد قبول مردم در یک نظام سیاسی می‌‌‌شود. در حقيقت جنگ نرم در مقابل جنگ سخت به معنای تصرف، تسخیروتخریب جغرافیای اندیشه ها، باورها، ارزش‌‌ها و عواطف و احساسات مردم به جای اشغال سرزمینی و تخریب زیر ساخت‌های یک کشور است.(باقری،1389، 11 )

ابعاد نظری  

در بررسی نقش بصیرت وبینش در هدایت انسانها، ابتدا با تبیین چیستی و ماهیت بصیرت، به تحلیل چرایی و فلسفه بینش و بصیرت پرداخته ،آنگاه چگونگی و فرآیند بصیرت مورد بررسی قرارمی گیرد. 

 الف) بررسی  چیستی و ماهیت بصیرت وبینش

- چیستی بصیرت وبینش

بصیرت در لغت عربی به معنای عقیده قلبی، شناخت، یقین، زیرکی و عبرت آمده (لسان العرب، ج۲، ص۴۱۸) برخی گفته اند"  بصیرت، معرفت و اعتقاد حاصل شده در قلب، نسبت به امور دینی و حقایق امور است" بصیرت به معنای روشن، روشنایی و بینایی، یکی از مهم ترین واژه های کاربردی در فرهنگ قرآنی است. با این همه مراد از بصیرت در عرف سیاسی و اجتماعی، همان قدرت تشخیص مسایل پیچیده سیاسی و اجتماعی و درک و فهم درست آن، برای دست یابی به راهکارهای مفید و سازنده در این حوزه ها می باشد. صاحب رای و بصیرت کسی است که بتواند در هنگام بحران ها و فتنه های اجتماعی، حق را از باطل تشخیص دهد و موضع مناسب با آن را اخذ کند و در سیاهی فتنه ها و تاریکی آن بتواند با نور معرفت تقوای الهی، مسیر خویش را بشناسد و در آن مسیر حرکت کند.  

  انسان بصیر و بینا به کسی گفته می شود که از راه های گوناگون نسبت به خود و پیرامون، آگاهی روشنی داشته باشد و موقعیت خود را با هر چیزی به درستی بسنجد و ارزیابی کند. از اینرو میان شخص بصیر با جهان خارج نسبتی مبتنی بر واقعیت ها و حقیقت ها پدید می آید؛ زیرا هر آن چه از واقعیت ها را می بیند با توجه به حقایق هستی ارزیابی می کند و میان هست ها و بایدها ارتباط منطقی برقرار می کند. در این میان نمی توان از نقش نشانه ها غافل بود؛ ( سوره ق ، آیه۲۲) هوشیاری و تیزبینی انسان بصیر به وی کمک می کند که هر نشانه ای را به درستی بشناسد و تحلیل و تبیین کند؛ زیرا تفقه در نشانه های هستی به وی این امکان را می بخشد تا نسبت متغیرات را در اشکال مختلف به دست آورد و نسبت به آن واکنش درست و مناسب نشان دهد. این گونه است که نشانه ها و به تعبیر قرآنی، آیات، در ایجاد بینش (شناخت) و نگرش (باورها و رفتارهای ایمانی) نقش بسزایی ایفا می کند.  

- اهميت بصيرت و بینش سياسى:
الف)   بصيرت ویژگی انسان های هادی

قرآن یکی از ویژگی های انبیاء و پیروان آنها را (هادی) صفت بصیرت می داند.قل هذه سبيلى ادعو الى اللّه على بصيرة انا و من اتبعنی (یوسف 106) . بگو اين راه من و پیروانم این است که با بصيرت بسوى خدا دعوت مى كنم.

"خداوند درقرآن با قرار دادن کوری در برابر بینایی و بیان تقابل آنها، این معنا را مورد تاکید قرار می دهد که بصیرت، بینایی است که آدمی را زنده می کند؛ زیرا کسی که از بینایی برخوردار نباشد، همانند مرده و یا کسی است که در گور است و هیچ توانایی رشد، حرکت، کمال و تعالی را ندارد.( آیات ۹۱ تا ۳۲ سوره فاطر) بنابراین کسی که از بصیرت سیاسی برخوردار نمی باشد، در جامعه اگر از گروه انفعال گرایان نباشد، در صورت فعالیت، در گروه بیماران دلان و گمراهان قرار می گیرد و مشارکت سیاسی وی به جای آن که به کمال فردی و جمعی جامعه کمک کند، به شخص و جامعه ضرر و زیان وارد می سازند. "

چنانکه حضرت علی (ع) در وصف جـهـادگـران مـى فـرمـايـد:  حـمـلوا بـصـائرهـم عـلى اسـيـافـهـم . بـصـيـرت مثل دوربين ديد در شب و قطب نمای تعیین جهت است . امام على (ع ) در  این باره می‌فرماید: «مَنْ اِعْتَبَرَ اَبْصَرَ»؛ کسی که از حوادث تاریخی عبرت بگیرد و آموزش ببیند، دارای بصیرت می‌شود و کسی که بینش خود را به کار بیندازد، حتماً مسائل را می‌فهمد و دریافت بهتری خواهد داشت. حضرت در نهج البلاغه نیز می‌فرمایند:فَمَنْ تَبْصَرَ فِی الفِتنَهِ تَبَیّنَتْ لَهُ الْحِکْمَه؛ کسی که در مواقع فتنه بینش داشته باشد، درهای حکمت به روی او باز می‌شود.

ب . بصيرت شاخص اصلى نخبگان و خواص

حـضـرت عـلى (ع ) مـى فـرمـايـد: لايـحـمـل هـذا العـَلَم الا اهـل البـصر و الصبر و العلم بمواضع الحق ـ اين پرچم پيش تازى و پاسدارى را كسى نـمـى تـوانـد بـه دسـت گـيـرد مـگـر افـراد صـبـور و اهل بصيرت و عالم به مواضع حق و حقيقت باشند.

ج . بصيرت عامل برون رفت از فتنه ها

در فـتـنه ها عامل اصلى شناخت و درك درست ، داشتن بصيرت است . حضرت على (ع ) در اين باره مى فرمايد: من بودم چشم فتنه را كور كردم و كسى جز من جرات آن را نداشت . من با كـسـانـى درگـيـر شـدم كه زمزمه شب و پينه بر پيشانى داشتند. اين نبود مگر به خاطر فهم و يقينى كه از پروردگار داشتم . یا ايها الناس فانى فقات عين الفتنة و لم يكن ليجترى عليها احد غيرى لعلى بصيرة من نفسى و يقين من ربّى .

بطور خلاصه مهمترین ضرورت و اهمیت بصیرت در آموزه های دینی عبارتند از :شفاف سازی و ابهام زدایی؛ موضع گیری درست و به جا و توجیه درست و هدایت دیگران ؛ توانایی تصمیم گیری در فتنه ها و بحران ها؛ شناخت سه جریان تارخ ساز حق، باطل و فتنه ؛ استقامت و پایداری در راه حق و ولایت ، وحل مشکلات و چالش هاست.